065 Het ontstaan van de tijd

Voordracht door Thomas Hertog, panelgesprek met Rik Verhulst
en huldiging van Rik

Maandag 30 september 2024 kan bijgeschreven worden in de annalen van Pius X en Seniorpix. Een comité ad hoc organiseerde een lezing gekoppeld aan de viering van een Pius X-monument. Belangrijke monumenten worden druk bezocht, dus kon het geen verwondering wekken dat bijna 200 mensen opdaagden voor een unieke avond.
De Pius X-feestzaal was voor de gelegenheid ook attentvol versierd met ‘wiskundige attributen en formules’ want… RIK VERHULST, oud-leraar wiskunde van onze school, maar nog véél meer, wordt weldra 90. Dat mocht niet zomaar ‘passeren’.

De lezing ‘Het ontstaan van de tijd’, keurig ingeleid door Annemie Buschmann, werd op onderhoudende wijze gebracht door Thomas Hertog, theoretisch natuurkundige en hoogleraar aan de KUL, zoon van oud-collega Erik. Met behulp van een goed gestructureerde Powerpointpresentatie werden begrippen zoals de ‘oerknal’, ‘gravitatiegolven’, ‘kosmische inflatie’, de ‘snaartheorie’ en ‘kwantumkosmologie’ deskundig toegelicht. Ik beken het eerlijk: soms wel wat boven mijn persoonlijk bevattingsvermogen, maar ja dat is wellicht mede veroorzaakt door de last der jaren…
Wie daar helemaal geen last van bleek te hebben was de gevierde van de avond… in de vragenronde na de lezing, met Thomas en Rik in de praatstoel, maakte die laatste via goed uitgekiende toelichtingen gevolgd door een vraag duidelijk dat hij het verhaal van Thomas méér dan begrepen had.

Tijdens de laudatio die daarop volgde kwamen nagenoeg alle verdiensten van Rik uitvoerig ten berde. Uit de toespraken van Ludo Vereecken, oud-collega wiskunde, Bart Nauwelaers, oud-leerling en professor emeritus aan de Faculteit Ingenieurswetenschappen van de KUL en Em. prof. dr. Paul Igodt KUL en KULAK, plukken we enkele (slechts enkele!) punten: wis- en kundig, passie voor lesgeven, het vuur ontsteken voor wiskunde, wiskundeolympiade, in de ban van…, en een publicatieoverzicht van Riks werk waar een bol.com-pagina een puntje kan aan zuigen…

Tot slot werd Rik nog in de bloemetjes gezet en mocht hij een originele Pius-X-oorkonde ontvangen. Maar de flessen wijn die erbij hoorden, boeiden hem ongetwijfeld even veel…
De afsluitende receptie verliep op de typisch gemoedelijke Pius X-sfeer met heerlijke hapjes en drankjes… met als allerlaatste deelnemer, na middernacht… Rik zelf! Still alive and kicking!

Paul Cautreels

P.S. 1. Op het gevaar af iemand te vergeten, geen namen, maar wel een geweldige felicitatie voor allen die dit uniek gebeuren mee hebben vorm gegeven.

Em. prof. dr. Paul Igodt, Ludo Vereecken, Rik Verhulst, Thomas Hertog

Annemie Buschmann, Thomas Hertog, Rik Verhulst

Laudatio aan Rik door Ludo Vereecken

Aan de uitdaging voor de geest, denken namelijk over het ontstaan van de tijd, de oorsprong van de kosmos waartoe we behoren, kosmos die zich in ons lijkt voor te doen met een onweerstaanbare drang zelfbewustzijn te ontwikkelen en dat consistent en coherent uit te drukken, u eloquent en erudiet geserveerd door professor Thomas Hertog en uitgediept in gesprek met Rik Verhulst, wil de directie van Pius X, daarbij gehoor gevend aan de wens van oud-leerlingen, leraren en oud-leraren van het instituut nog een uitdaging voor de geest koppelen.
De geest namelijk waarin dit instituut wil werken: een proces faciliteren waarin voortschrijdend inzicht hand in hand gaat met groeiende zelfkennis, bewustwording van de maatschappelijke dimensie en consequent engagement in een wordende wereld.
De gelegenheid is uiterst gepast om dat uit te drukken door Rik Verhulst, als vlaggendrager van de ‘Founding Fathers’ van het secundair onderwijs in het voluit genoemd Heilig Pius X-instituut Antwerpen, te waarderen voor de apert prominente bijdrage in de ontwikkeling van de cultuur van zelf denken, ken uzelf, respect, engagement, vertrouwen, plus est en vous, ernstige inzet, durf, open blik, uitgestoken hand, tackle het probleem - niet de speler, kritische ingesteldheid, humor, artistieke expressie, creativiteit, verantwoordelijkheid nemen, coöperatie, elementen waar iemand met onderwijsaffiniteit gelukkig van wordt.
Cultuur die gestalte kreeg in de early adapters, besmettelijk voor wie ermee in contact kwam, cultuur die in de muren kroop.

Uitdrukkelijke waardering ook voor de originele bijdrage in de didactische aanpak van het wiskunde-onderwijs met effect op de discipline zelf, uitgedragen in nascholingen, colloquia, congressen, handboeken, tijdschriftartikels, boeken en vooral als motor met een enorm vermogen achter de ‘Moderne Wiskunde’, vanuit aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat inspanning in deze nooit bedriegt.

Gewaardeerde collega’s toonden dezelfde bevlogenheid in wetenschappen, talen, kunsten, sporten, sociale projecten, leerlingenbegeleiding, schoolorganisatie… in willekeurige orde opgesomd, het begrip Pius X groeit.

Iemand mag de vlag dragen, de schittering van wat iemand ontwikkelt maakt de glans van al wie bijdraagt intensiever.
Voor ik twee mensen aan het woord mag laten om Rik te tekenen zoals zij hem kennen mag ik dankbaar en met permissie putten uit een telefoontje met een oud-leerling en later goede vriend van Rik.

Wiskunde, aversie benadert het best mijn houding ertegenover tot ik van meneer Verhulst les kreeg. Inspirerende persoonlijkheid, natuurlijk gezag, magistrale wijze van lesgeven, onwaarschijnlijke vakbeheersing, uitdagend, passioneel, geloof in de leerling, ernst waar het paste, voetbal op woensdagnamiddag en of zondag, voor hem studeerde ik, van op zijn schouders zag ik meer.
Twaalf jaar op dit instituut, in tijden van verandering, van ijzeren dril, tucht, discipline over mei ’68 naar zelfstandigheid, toenemende eigen verantwoordelijkheid. Een plejade getalenteerde leraren gaf die overgang vorm, met een gedreven directeur Karel Raeymaekers. Aan hen kon ik me spiegelen. Na het secundair rechten gaan studeren, dat was wat ik wou, tegen het advies van het PMS in. Rik en Karel steunden die keuze op basis van hun vertrouwen in het vermogen van iemand die wil. Zij hielpen mijn ouders overstag gaan. Dat heeft mijn leven mee bepaald. In de Rechtenstudie een vlekkeloos parcours gereden.
Veel later Rik opnieuw ontmoet, hij gaf een voordracht, immer enthousiast, vlijmscherpe analyse, synthese waaruit Ockhams scheermes elk overbodig woord had weggehaald, immer hoffelijk tegenover de opponent, genereus kansen biedend aan de ander om te tonen wat die in haar of zijn mars had. De jaren tussen het einde van de humaniora en dan behoefden geen bijpraten, de re-klik was instantaan. Goede vrienden geworden.
Meneer Verhulst, Rik, romantisch rationalist, rationeel romanticus.
Getekend Wim Leenaards, Latijn Wetenschappen 1972.

Dan leidt Ludo de volgende spreker in: Bart Nauwelaers, professor emeritus en oud-leerling van Rik.