Gauquie Roland

° 20.08.1932 Poperinge

† 31.01.2005 Wilrijk

Leraar Aardrijkskunde - MNS

(Dirk Vanderhallen) 

Vandaag staan hier vele vele tientallen ex-collega’s, oud-studenten van de regentaten en onderwijzersopleidingen van Pius X en OLV Waver, leden van de WAA, ex-cursisten en medewerkers van Urania, ex-collega’s inspecteurs-pedagogisch begeleiders en vrienden om Roland Gauquie een laatste groet te brengen. Als directe opvolgers in de 2 regentaten en in de ped. begeleiding willen we mee als spreekbuis van de voornoemde aanwezigen vooreerst stilstaan bij de indrukwekkende persoonlijkheid van Roland Gauquie . Ik zal even stilstaan bij Rolands impakt op de Antwerpse schoolgeografie en vervolgens zal Chris zijn persoon als mens eren.

Roland Gauquie startte zijn loopbaan als leraar aardrijkskunde in het secundair onderwijs in Kortrijk in 1956. In 1960 begon hij als docent aan de Katholieke Normaalschool Antwerpen , beter bekend als het H.Pius X-Instituut, waar hij de opleiding regentaat wetenschappen-aardrijkskunde mee vorm gaf. Hij doceerde er ook in de “peda’s”,de onderwijzeropleiding. Vervolgens combineerde hij deze opdracht met de regentaatsopleiding in O.L.Vrouw-Waver, aan de Normaalschool Instituut van de Ursulinen. 

Heel de inspirerende aanpak van R. Gauquie zorgde ervoor dat generaties van zijn afgestudeerden aan de 2 normaalscholen  konden uitgroeien tot lesgevers die tot het kruim van leraren aardr. in Vlaanderen, mogen gerekend worden.

Vanaf 1961 organiseerde hij jaarlijks meerdaagse Paas-excursies. Deze leeruitstappen werden legendarisch, niet alleen omwille van de unieke geografische terreinervaringen, maar ook omwille van de vriendschapsbanden voor het leven die werden gelegd. Deze excursies waren ook hun tijd ver vooruit omdat ze gender-doorbrekend waren, lang voor dat woord werd uitgevonden. Immers studenten en afgestudeerden van beide geslachten van beide normaalscholen trokken samen op.

Uit de tekst die Roland Gauquie zelf bij gelegenheid van de viering van dertig jaar WAA in 1992 presenteerde, citeer ik even enkele ‘kenmerken” van een excursiedag: “een tienurendag... met zelfbetaalde AHA-Erlebnis” en “ Wat je zelf op het terrein hebt ontdekt of beleefd moet je niet meer instuderen. Dat bezit je”. M a w “werkelijkheidsonderricht”, “ervaringsgericht werken” lang vooraleer die begrippen opgang maakten in ons onderwijs.

Uit de reeks van jaarlijkse Paasexcursies uit de jaren 1960 en 70 gaan de gedachten van die generaties studenten wellicht nog uit naar die onvergetelijke excursiemomenten . Ik citeer weer even Roland zelf : “ er zijn er heel wat die bij latere contacten zichzelf voorstellen “als de mannen van ...” - ik som even op in chronologische volgorde-  van Condroz, Vogezen-Lotharingen, Ardennen-Eifel-Moezel, Ronde van België, Engeland-Wales, Nederland, Centraal Massief, Franse Alpen, Parijs-Le Havre, Londen,... enz.

De gunstige excursiecultuur, voor het organiseren van geografische leeruitstappen in de Antwerpse scholen en dit lang vooraleer excursies door het leerplan aardr verplicht werden,  werd aangestoken door Rolands enthousiasme . Die blijvende erfenis van levende geografie danken duizenden leerlingen van het Antwerpse SO mee aan inspirator Roland Gauquie.

Ik citeer opnieuw Roland “ Die excursies konden slechts gerealiseerd worden dank zij een intense samenwerking tussen leerkrachten aardrijkskunde”. Tijdens de Paasexcursie van1961 werden namelijk door enkele enthousiaste afgestudeerden afspraken gemaakt die aan de basis lagen van de oprichting van de Werkgroep Aardrijkskunde Antwerpen.

In het bestuur van de Werkgroep wist Roland steeds als een vaderlijk figuur op het juiste moment de juiste mensen naar voor te schuiven om verantwoordelijkheden in het WAA-bestuur op te nemen. Zelf bleef hij -als erevoorzitter voor het leven- de rol van bescheiden maar sterke moderator vervullen. De unieke vorm van nascholing van en door leraren , rond de inspirerende persoon van Roland, werkt 44 jaar later nog steeds ononderbroken verder in de vorm van de WAA-bijeenkomsten op de Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen op de eerste dinsdagen van de maand.

Tijdens de voorbije decennia zagen onder WAA-label vele vakdidactische publicaties het levenslicht: werkbladen van diverse aard, vele versies van  excursiegidsen, enz. die telkens gretig afzet vonden. In de pioniersjaren stond op de omslag van die publicaties onder de namen van de werkers van dienst in kleiner bescheiden lettertype “o.l.v. R. Gauquie”.

De WAA stond ook model voor de oprichting van de regionale werkgroepen van de VLA (Vereniging Leraren Aardrijkskunde) in andere provincies in Vlaanderen. Bij de viering van 40 jaar WAA zei hij daarover
“ we hadden het nog niet zo slecht gezien in 1961” en dat kunnen we nu alleen maar dankbaar onderschrijven.

Naast zijn dubbele loopbaan aan de 2 normaalscholen, doceerde hij ook aan het “Hoger Instituut voor Opvoedkunde”, in de lokalen van Pius X. In dit Hoger Instituut kon hij ook weer via excursies naar ondermeer de Deltawerken tientallen hoofdonderwijzers-in-spe enthousiast maken voor aardrijkskunde als vak in het basisonderwijs. Hij was in die jaren ook mede-auteur van “Ons Wereldatlasje” voor leerlingen van het lager onderwijs. Hij bleef tot begin jaren 1990 avondcursus geven aan dit “hoger instituut”. 

Roland kon velen begeesterend boeien voor de wonderen van aarde én heelal. Het mag daarom geen verwondering wekken dat stichtend voorzitter wijlen Hendrik Van Gaal in 1969, het jaar van de eerste bemande maanlanding, in hem een bondgenoot vond voor het oprichten van een volkssterrenwacht. Op 17 april 1970 was de stichting van Urania formeel een feit en sinds die dag was Roland Gauquie lid van de Raad van Bestuur, een functie die hij meer dan 30 jaar zou bekleden.

Hij werd binnen Urania vooral geapprecieerd omwille van zijn grote didactische kwaliteiten, en verschillende cursussen deden graag en geregeld beroep op hem voor lessen over vulkanisme, ijstijden, platentectoniek en dergelijke, onderwerpen binnen zijn vakgebied die tevens op het grensgebied met sterrenkunde of weerkunde liggen.

Eind 2000 stelde Roland Gauquie het mandaat dat hij in de raad van bestuur gedurende dertig jaar had bekleed ter beschikking van een jongere kandidaat. Als ere-bestuurder bleef hij echter vanop enige afstand het wel en wee van Urania volgen.
Met het overlijden van Roland Gauquie wordt een tijdperk afgesloten in de geschiedenis van Volkssterrenwacht Urania. In hem verliest Urania immers haar laatste stichtend lid.

Midden de jaren 1980 werd Roland aangesteld als diocesaan inspecteur aardrijkskunde in het bisdom Antwerpen. Aanvankelijk in een soort duo-baan samen met Prof Goossens, later met mezelf als mede-begeleider tot hij in 1993 om gezondheidsredenen afscheid nam. Van die samenwerking blijft me een zekere vorm van positieve afgunst bij onder de collega’s inspecteurs -pedagogisch begeleiders van andere vakken; die bewonderend opkeken naar de unieke vorm van begeleiding op basis van de spontane samenwerking tussen leraren aardrijkskunde die via vriendschapsbanden binnen de WAA waren gegroeid. Op die wijze was Roland al pedagogisch begeleider lang vooraleer dat begrip decretaal van kracht werd in 1991 en de term inspecteur voortaan werd voorbehouden aan de inspectie van de Vlaamse Gemeenschap.

In de loop der jaren was Roland in O.L.Vrouw-Waver en in Pius X uitgegroeid tot een zeer gerespecteerd collega. Vele ex-collega’s  getuigen over hun minzame collega Roland die als geen ander begaan was met studenten en collega’s-docenten. Zelden kwam een harder woord over zijn lippen, tenzij hij zijn geliefd vak voelde aangevallen. Uitdrukkingen van zijn ex-Pius X-collega’s zoals “een neergezet monument als Roland Gauquie is onvervangbaar” illustreert dat eveneens.

De opvolgers - Chris Vanbroeck als docent in O.L.Vrouw-Waver vanaf 1977 en ikzelf vanaf 1988 als leraar op Pius X , en in de diocesane begeleiding vanaf 1991 en als lector in de aggregatieopleiding vanaf 1994 , kregen op die wijze een zeer gunstige “beginsituatie” in de schoot geworpen, waar de schoolaardrijkskunde in het Antwerpse en Vlaanderen nog steeds de rijpe vruchten van plukt. Professor Goosssens zal hierna dit beeld vervolledigen met ondermeer de inzet van Roland Gauquie als lector aan de KULeuven. Bij het heengaan van Roland Gauquie, ons aller leermeester, kunnen we op zijn inzet voor de schoolaardrijkskunde alleen maar zeer dankbaar terugblikken.

 (Chris Van Broeck)

Dag beste Roland,

Talrijk zijn ze, de collega’s die jou naar waarde wisten te schatten voor je wijsheid en je bezieling. Je was een briljant docent.

Ontelbaar zijn ze, de studenten in wiens hart je een onuitwisbare stempel hebt gedrukt. Respectvol gedrag, goed onderwijs en engagement leerden ze van jou. Je was hun levend voorbeeld.

Groots was je als mens, als je je kennis kon en mocht delen. Wijsheid en wenken werden zonder voorbehoud, belangeloos, steeds vriendelijk en bezield, gul gedeeld. Je was in-goed.

Meesterlijk was je als je vakinhouden mocht uitleggen, eenvoudig en daardoor zo helder en haarfijn juist. De wijze waarop je alles vertelde en toonde, was onnavolgbaar. Met een krijtje op het asfalt of een stokje op het strand tekende je met  enkele lijnen de essentie van een moeilijk verhaal. Je was een schitterend didacticus.

En ademloos luisterden we, telkens opnieuw. Want jij had de gave van het woord. Je deed ons de wereld ontdekken en begrijpen. En je leerde ons ook ervan te genieten. Je geliefde Westhoek of de Condroz, de Vogezen of het Centraal Massief, de Alpen of de Bourgogne, de Elzas of de Eifel, Parijs of Pas - de - Calais, Wales of Londen, je nam ons mee en schetste op je eigen onnavolgbare wijze de kern van het verhaal. En ’s avonds hoorde er steevast een goede fles wijn en een lekkere maaltijd bij. En we genoten ook van de erg vriendschappelijke sfeer die bijna vanzelfsprekend leek. Vaak gingen we in de late uurtjes nog even naar de sterren kijken. Je wees ons dan met een weids gebaar de grote sterrenbeelden, vertelde hun ronkende namen en de mythologische connecties, en je leerde ons de planeten herkennen die daartussen stonden.

Belangeloos investeerde je je schaarse tijd in navorming, lang voordat dit woord was uitgevonden. Elke eerste dinsdag van de maand kwamen je oud-studenten en nadien ook vele anderen, naar je toe om goede raad en om uitleg. Zo werd de beroemde Werkgroep Aardrijkskunde Antwerpen in Pius X geboren. En nu, bijna 45 jaar later, werken wij nog altijd door. Nog steeds met de bezieling die jij in onze harten hebt geplant.

Laatst toen ik in de haven op excursie was met een oud-student van jou als gids, prees ik de manier van kijken en analyseren, de didactiek en de overzichtelijke syntheses die de gids tussendoor gaf. Hij antwoordde me simpel: ”Wie heeft het ons geleerd?”  Het klonk bijna sacraal...

Roland, jij staat voor zoveel wat de aardrijkskunde glans en allure heeft gegeven, wat aardrijkskunde vooral in de regio Antwerpen tot meer dan een gewoon vak heeft gemaakt. Jij leerde ons dat het een “buitengewoon”  vak is, dat we naar buiten moeten om de betekenis écht te begrijpen.

Beste Kathleen en An, jullie papa heeft de kaart van ons leven georiënterd met een wel heel bijzonder kompas: een kompas met de 4 hoofdwindrichtingen kunde, wijsheid, eenvoud en liefde.

Roland, wij nemen vandaag afscheid van je aardse leven. De aarde die jij zo vaak hebt beschreven in al zijn pracht, neemt je nu voor altijd op. Maar je inspiratie is levendiger dan ooit. Als we pleiten voor goede aardrijkskunde, voor kwaliteit, is het omdat jij ons daartoe hebt geïnspireerd. Als wij pleiten voor realistisch en werkelijkheidsgetrouw onderwijs, is dat omdat we via jouw voorbeeld hebben gezien hoe het echt moet.

Daarom willen wij je graag vanuit elke vezel oprecht danku zeggen. Dank u voor alles wat je ons belangeloos hebt gegeven: je visie,  je engagement, je goedheid.

Vandaag is het je laatste excursie. Ze brengt je daar waar tijd en ruimte ons begrip te boven gaat. Je bent nu ergens in de oneindigheid van het heelal dat je zo vaak hebt bewonderd. We zien elkaar nog, als ook voor ons tijd en ruimte hun definitieve vorm hebben gekregen.

Tot ziens en: bedankt voor alles!